لاک‌پشت پرنده فهرستی است از کتاب‌های بر‌تر هر فصل، برای کودکان و نوجوانان ایرانی. این کتاب‌ها را گروهی از منتقدان، کار‌شناسان و نویسندگان کودک و نوجوان، با بررسی کتاب‌های هر فصل، انتخاب می‌کنند.
افزون بر این هیئت داوران لاک‌پشت پرنده، کتاب‌های برگزیده‌ی هر سال را نیز انتخاب و به کتاب‌های برگزیده نشان‌های طلایی و نقره‌ای اهدا می‌کنند.
کتاب‌ها براساس شیوه‌نامه‌ای مکتوب و با اصول و معیارهایی روشن به فهرست راه می‌یابند و یا موفق به دریافت نشان طلایی یا نقره‌ای می‌شوند.
هر سال داوران و سیاست گذارانِ فهرست، بر اساس مقتضیات روز و هم چنین با توجه دیدگاه‌ها و نقد و بررسی صاحب نظران، این معیارها و ملاک‌ها را بازبینی می‌کنند و آن‌ها را در متنی با عنوان اصول، شیوه‌ی اجرایی و معیارهای فهرست و نشان‌های لاک‌پشت پرنده اعلام می‌کنند.
ارزیابی و رده‌بندی کتاب‌ها
کتاب‌های راه یافته به فهرست به شکل زیر رده بندی می‌شوند:
۱. کتاب‌هایی با ارزش شش لاک‌پشت، که بیشترین هماهنگی را با معیارهای اعلام شده داشته باشند و افزون بر‌آن، نکته‌ای ویژه در محتوا یا فرم آن‌ها به چشم بخورد؛
۲. کتاب‌هایی با ارزش پنج لاک‌پشت، که بیشترین هماهنگی را با معیارهای اعلام شده دارند؛
۳. کتاب‌هایی با ارزش چهار لاک‌پشت، که هماهنگی نسبی با معیارهای اعلام شده دارند؛
۴. کتاب‌هایی با ارزش سه لاک‌پشت، که، ضمن برخورداری از ارزش‌های ادبی ذکر شده در این متن، تضادی با معیارهای فرهنگی ذکر شده نداشته باشند.
گروه‌بندی کتاب‌ها
کتاب‌های کودک و نوجوان هر فصل، بر اساس گروه بندی زیر، مورد بررسی قرار می‌گیرند:
– ادبیات؛
– علمی و آموزشی؛
– دین و علوم انسانی؛
– هنر و سرگرمی؛
– کتاب‌های زیر پنج سال؛
شیوه‌ی اجرایی:
۱. جلسات عادی هیئت داوران با حضور اکثریت مطلق اعضا به رسمیت می‌رسند؛
۲. کتاب‌ها به پیشنهاد دست کم سه نفر سه لاک‌پشت دریافت کرده و به فهرست راه می‌یابند، اما برای این‌که جزء کتاب‌های شش و پنج و چهار لاک‌پشت قرار بگیرند، باید به تایید اکثریت داوران نیز برسند؛
۳. نویسندگان و منتقدانی که در مؤسسه‌های انتشاراتی مشغول به فعالیت هستند نمی‌توانند کتاب‌های آن مؤسسه را پیشنهاد و به آن‌ها رأی بدهند؛
۴. نویسندگان دیگر، بیرون از گروه داوری، هم می‌توانند در پیشنهاد کتاب و نوشتن معرفی‌نامه‌ی کتاب‌ها با گروه داوری همکاری کنند؛
۵. کتاب‌های اعضای گروه داوری، در بخش جداگانه‌ای از فهرست، معرفی می‌شوند؛
۶. در هر شماره‌ی پژوهشنامه کتاب‌های یک فصل بررسی و از میان آن‌ها کتاب‌هایی پیشنهاد می‌شود. فصل مورد بررسی در اول این بخش قید خواهد شد؛
۷. فهرست اولیه‌ی کتاب‌ها بر اساس فهرست خانه‌ی کتاب تهیه خواهد شد. چنان‌چه کتابی، از هر فصل، در این فهرست نیامده باشد یا، به هر دلیلی، از چشم داوران برکنار مانده باشد، در فصل بعدی، آن کتاب نیز بررسی خواهد شد؛
۸. برای داوری کتاب‌های تصویری و برخی دیگر از رشته‌ها با کار‌شناسان خارج از هیئت داوران مشورت خواهد شد.
معیارهای راه‌یابی به فهرست و دریافت نشان
۱. دست‌یابی به سبک شخصی و توانایی در آفریدن جهانی تازه و فضای منحصر به فرد؛
۲. هماهنگی و تناسب میان اجزای سازنده کتاب، اعم از محتوا، زبان، شکل اجرایی متن، گرافیک، آماده سازی، مواد به کار رفته و چاپ کتاب؛
۳. توجه به ظرفیت‌های زبان، نوآوری در حوزه‌ی زبان فارسی و کمک به گسترش و پویایی آن؛
۴. پیوند با پیشینه‌ی ادبی، امکان فرا‌تر رفتن از سنت‌های ادبی و گشودن افق‌های تازه؛
۵. نوآوری در ارائه‌ی شکل‌های تازه‌ی ادبی و پیشنهاد‌های نو در فضای ادبیات کودک ایران و جهان؛
۶. توجه به درستی و غیر جانبدارانه و به روز بودن اطلاعات در کتاب‌های اطلاعاتی، اعم از کتاب‌های دینی، علوم انسانی، علمی و آموزشی و… در کنار توجه به نوآوری در شیوه تألیف، گرافیک، نوع مواد و چاپ؛
۷. احترام به ارزش‌های مردم ایران و پرهیز از طرح مسایلی که در آن‌ها ارزش‌های مردم و اقوام ایرانی مورد تمسخر قرار گیرند؛
۸. توجه به زیست هم‌زمان کودکان ایرانی در چارچوب مرزهای ملی و عضویت در جامعه‌ی جهانی؛
۹. توجه به روحیه و تفکر انتقادی و برجسته‌سازی پرسشگری؛
۱۰. احترام به تفاوت‌های فردی کودکان و مقاومت در برابر یکسان سازی و همسان سازی کودکان و توجه به احساس رهایی آنان؛
۱۱. توجه به پیچیدگی‌های دنیای واقعی کودک، خواسته‌ها و نیازهای کودکان امروز و پرهیز از ساده‌سازی و ساده انگاری و هم‌چنین تحمیل دنیای بزرگ‌سالانه به کودکان؛
۱۲. احترام به ارزش‌های همه‌بشری، عام و جهان‌شمول مانندِ صلح و امنیت، مدارا و گفت‌و‌گو، احترام به انسان‌ها و همدلی با آن‌ها، درکنار احترام به دیگر موجودات، مخالفت با هرگونه تبعیض، رعایت حقوق همه‌ی انسان‌ها، به خصوص کودکان، هم‌چنین کودکان با نیازهای ویژه و احترام به محیط زیست
نشان‌های طلایی و نقره‌ای
۱. هر سال به کتاب‌های ویژه‌‌ای که بیشترین هماهنگی را با معیارهای لاک‌پشت پرنده داشته باشند نشان طلایی و نقره‌ای اهدا خواهد شد، که ناشران می‌توانند این نشان را روی جلد کتاب‌های‌شان درج کنند.
۲. نامزدهای اولیه‌ی این نشان، از مجموع فهرست‌های چهار شماره (یک سال)، انتخاب خواهند شد. کتاب‌هایی که موفق به دریافت پنج و شش لاک‌پشت شوند، نامزدهای اولیه‌ی دریافت نشان طلایی و نقره‌ای لاک‌پشت پرنده خواهند شد، اما داوران یک بار دیگر تمام کتاب‌های منتشر شده در سال را مرور خواهند کرد تا کتابی که شایسته‌ی توجه است از راه‌یابی به جمع نامزد‌ها بازنماند.
۳. داوران، برای انتخاب کتاب‌ها، برای دریافت نشان طلایی و نقره‌ای نشست یا نشست‌های جداگانه‌ای برگزار خواهند کرد.
۴. این نشست‌ها هنگامی به حد نصاب خواهد رسید که دست کم دو سوم اعضای داوران در آن شرکت داشته باشند.
۵. نشان طلایی تنها وقتی به کتابی تعلق خواهد گرفت که دو سوم از کل داوران آن کتاب را شایسته‌ی دریافت نشان طلایی بدانند.
۶. نشان نقره‌ای به کتاب یا کتاب‌هایی تعلق خواهد گرفت که دو سوم داوران حاضر در جلسه آن کتاب را شایسته‌ی دریافت نشان نقره‌ای بدانند.
۷. هر سال، نشان طلایی به یک کتاب یا حداکثر سه کتاب، که بر اساس معیارهای لاک‌پشت پرنده پدیده شناخته شوند، اهدا خواهد شد.
۸. هر سال نشان نقره‌ای به کتاب‌هایی که بر اساس معیارهای لاک‌پشت پرنده شایسته تقدیر شناخته شوند، اهدا خواهد شد.
۹. کتاب‌های برگزیده از میان کتاب‌های رشته‌های مختلف انتخاب و هنگام اعلام نتایج، هیئت دوران دلایل خود را برای انتخاب کتاب‌ها بیان خواهند کرد.